Humanizm jest wynikiem długiej tradycji wolnomyślicielskiej, która zainspirowała wielu myślicieli, reformatorów i artystów oraz stanowiła podstawę dla nauki.
Podstawowe założenia współczesnego humanizmu są następujące:
1. Humanizm jest etyczny. Uznaje on wartość, godność i autonomię każdej jednostki. Humaniści popierają prawo każdego człowieka do jak największego zakresu wolności, pozostającego jednak w zgodzie z prawami innych. Humaniści mają obowiązek dbania o ludzkość, w tym przyszłe pokolenia. Humaniści uważają moralność za wrodzony element ludzkiej natury oparty na zrozumieniu i trosce o innych, nie potrzebujący zewnętrznego sankcjonowania.
2. Humanizm jest racjonalny. Stosuje on zdobycze nauki twórczo, a nie destrukcyjnie. Humaniści wierzą, że rozwiązanie problemów świata dokona się dzięki ludzkim myślom i czynom, a nie nadprzyrodzonej interwencji. Humanizm opowiada się za stosowaniem metod naukowych i wolnego dociekania w rozwiązywaniu problemów ludzkości, uznając jednocześnie konieczność stosowania zdobyczy naukowych zgodnie z ogólnoludzkimi wartościami. Nauka bowiem daje nam środki, a ogólnoludzkie wartości wyznaczają cele.
3. Humanizm wspiera demokrację i prawa człowieka. Dąży on do zapewnienia najpełniejszego rozwoju każdej jednostki. Humanizm stwierdza, że demokracja i rozwój są rzeczami najistotniejszymi. Zasady demokracji i praw człowieka mogą być stosowane w relacjach międzyludzkich i nie są ograniczone jedynie do metod rządowych.
4. Humanizm uznaje, że wolność osobistą należy połączyć z odpowiedzialnością społeczną. Humanizm odważa się budować świat na bazie idei wolnej jednostki odpowiedzialnej za świat i uznaje naszą zależność i odpowiedzialność za naturę. Humanizm jest niedogmatyczny, nie narzuca nikomu żadnego credo. Humanizm opowiada się za edukacją wolną od indoktrynacji.
5. Humanizm jest odpowiedzią na duże zapotrzebowanie na alternatywę wobec religii. Główne religie światowe uważają, że ustanowione zostały na bazie objawień na zawsze. Próbują narzucać swój światopogląd całej ludzkości. Humanizm uznaje, że wiarygodna wiedza dotycząca świata i nas samych wynika z ciągłego procesu obserwacji, oceny i aktualizacji.
6. Humanizm docenia artystyczną kreatywność i wyobraźnię oraz zmieniającą siłę sztuki. Humaniści potwierdzają istotność literatury, muzyki, sztuki wizualnej i przedstawianej dla rozwoju i spełnienia osobistego.
7. Humanizm jest postawą życiową dążącą do jak najpełniejszego spełnienia poprzez kultywowanie życia etycznego i twórczego, oferującą etyczne i racjonalne sposoby zajmowania się problemami naszych czasów. Humanizm może być drogą życiową dla każdego i wszędzie.
Naszym głównym celem jest uświadomienie ludziom w najprostszy sposób czym może być dla nich humanizm i do czego ich zobowiązuje. Wykorzystując wolne dociekanie, siłę nauki i twórczą wyobraźnię na rzecz umacniania pokoju i w służbie współczucia, jesteśmy pewni, że ludzie są zdolni rozwiązać problemy stojące przed nimi, więc wzywamy wszystkich podzielających niniejsze przekonanie do podjęcia wraz z nami prób rozwiązania problemów.
tłum. Dawid Ropuszyński
Deklaracja została wydana na Światowym Kongresie Humanistycznym, 3-6 lipca 2002, Noordwijkerhout (Holandia). Motto: Wszyscy różni — wszyscy równi: Prawa człowieka, różnorodność, humanizm.
Kongres zorganizowano z okazji pięćdziesięciolecia Międzynarodowej Unii Humanistycznej i Etycznej (IHEU). Poprzedni kongres odbył się w 1999 roku w Mombaju, kolejny odbędzie się w 2005 roku w Paryżu.
Przy okazji świętowania półwiecza IHEU wymieniano idee i doświadczenia oraz dyskutowano na temat dotychczasowego i przyszłego wkładu humanizmu w rozwój ludzkości.
Podczas kongresu zorganizowano 15 różnych warsztatów, na których zajmowano się m.in. uchodźcami, humanizmem, prawami człowieka i ogólnoludzkimi wartościami, edukacją jako kluczem do rozwoju, wzajemnymi stosunkami między humanizmem i islamem, eutanazją, równością płci, etc.
W światowym Kongresie Humanistycznym wzięło udział ponad 300 zaproszonych gości z kilkudziesięciu krajów świata, w tym 6 osób z Polski.
Deklaracja została zaakceptowana przez uczestników Kongresu podczas sesji zamykającej kongres.