Wydział Nauk Biologicznych UWr., Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów i Klub Sceptyków Polskich zapraszają na IX Wrocławskie Dni Darwina – interdyscyplinarny festiwal popularnonaukowy, inspirowany teorią ewolucji Karola Darwina.
Program festiwalu:
Sobota, 17 lutego 2024
10:30 Otwarcie
10:45 Dr Maciej Zatoński „Biologia płci i ewolucja płci: od chromosomów do zachowań”
11:45 Prof. Barbara Królak-Olejnik „Życie cudem jest”
Przerwa 15 min
13:00 Dr hab. Krzysztof Kolenda „Jak płazy reagują na zmiany klimatu”
14:00 Dr hab. Prof. Tomasz Szymura „<<Gorące punkty>> bogactwa gatunkowego roślin naczyniowych w Polsce”
15:30 Wycieczka po Ogrodzie Botanicznym (oprowadza mgr Filip Pawluk)*
18:00 Dr n. med. Ewa Kempisty-Jeznach „Wpływ Doliny Krzemowej na ewolucję współczesnego człowieka”
19:00 Prof. dr hab. n. med. Dariusz Kałka „Testosteron – zdrowie, seks i nowotwory”
Niedziela, 18 lutego 2024
11:00 Dr hab. Prof. Jan Kotusz „Muzeum przyrodnicze w przestrzeni nauki, edukacji i kultury w epoce antropocenu”
12:00 Wycieczka po Muzeum Przyrodniczym (oprowadza mgr Marta Partyka)*
14:00 Dr Bartosz Borczyk „Jak wielka idea wkraczała na scenę? Darwin, Wallace i Towarzystwo Linneuszowskie A.D. 1858”
15:00 Dr Tomasz Skawiński „Wielka oksfordzka debata o ewolucji”
16:00 Dr hab. inż. Magdalena Zagalska-Neubauer „Potencjał adaptacyjny gatunków w dobie kryzysu klimatycznego – fakty i perspektywy”
* Na wycieczki obowiązują wcześniejsze zapisy mailem na adres: bartosz.borczyk@uwr.edu.pl. Liczba miejsc ograniczona.
Wykłady i dyskusje będą się odbywały jak co roku w Dużej Sali Wykładowej WNB UWr. przy ul. Sienkiewicza 21.
Link do wydarzenia na Facebooku: https://www.facebook.com/events/669220021805045
Wstęp wolny. Zapraszamy serdecznie!
SZCZEGÓŁOWE INFORMACJE O WYKŁADACH:
Dr Maciej Zatoński „Biologia płci i ewolucja płci: od chromosomów do zachowań”
Prelegent omówi podstawy genetyczne płci, różnice fenotypowe między płciami, ewolucyjne teorie wyjaśniające powstanie i utrwalenie różnorodności płci, a także podstawy genetyczne różnicowania płciowego i zaburzenia tego procesu. Odpowie ponadto na pytania: Czym jest “gender”? Jaka jest rola koncepcji społecznej płci? Czy można zmienić płeć? U jakich gatunków? Czy można to zrobić u ludzi? Czym jest teoria selekcji płciowej Darwina? Wykład zawierać będzie również analizę roli płci w zachowaniach społecznych i reprodukcyjnych, podkreślając, jak ewolucja kształtuje te interakcje.
Prof. Barbara Królak-Olejnik „Życie cudem jest”
Jeszcze nie tak dawno wcześniactwo stanowiło zasadniczą przyczynę umieralności okołoporodowej. Noworodki z masą ciała 1000g nie miały zbyt dużych szans na przeżycie. A teraz? Umieralność okołoporodowa w Polsce jest porównywalna do tej w Europie i świecie (ok. 6 promili). Noworodki z masą ciała nawet poniżej 500g mają szansę nie tylko na przeżycie, ale również na życie w komforcie zdrowotnym. Zatem co się zmieniło? Czy jest tak dobrze, a może powinno być lepiej? Jakimi możliwościami dysponujemy? Czy te zmiany następowały ewolucyjnie czy rewolucyjnie?
Dr hab. Krzysztof Kolenda „Jak płazy reagują na zmiany klimatu”
Płazy stanowią jedno z ważniejszych ogniw łańcucha pokarmowego wielu ekosystemów. Jednak od kilkudziesięciu lat obserwuje się gwałtowny spadek ich liczebności. Dziś uważane są za najszybciej wymierającą grupę kręgowców oraz symbol szóstego masowego wymierania gatunków. Do głównych przyczyn zaniku ich populacji zalicza się niszczenie i fragmentację ich siedlisk, zanieczyszczenia, przełowienie populacji oraz rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych i gatunków inwazyjnych. A co ze zmianami klimatu? Czy płazy nadążają z dostosowywaniem się do zachodzących zmian? Jak reagują na wyższe temperatury i zmiany w reżimie opadów? Na te i inne pytania usłyszymy odpowiedzi podczas wykładu.
Dr hab. Prof. Tomasz Szymura „<<Gorące punkty>> bogactwa gatunkowego roślin naczyniowych w Polsce”
Rośliny stanowią około 80% biomasy wszystkich organizmów żyjących obecnie na Ziemi, stanowią podstawę pożywienia oraz tworzą siedliska do bytowania wielu innych grup organizmów, wpływają na klimat lokalny i globalny. Wiele z tych usług ekosystemowych związanych jest z bioróżnorodnością zbiorowisk roślinnych. Niestety, w porównaniu do np. ptaków czy owadów, liczba badań poświęconych roślinom jest znacznie mniejsza, podobnie wygląda również wielkość środków finansowych poświęconych na ich ochronę. Wynika to ze zjawiska określanego ‘ślepotą na rośliny’ (ang. plant blindness) – ludzie jako gatunek postrzegają rośliny przeważnie jako tło dla ruchliwych i wydających odgłosy zwierząt. Tym niemniej, dzięki wieloletniej pracy polskich botaników udało się przygotować atlasy rozmieszczenia roślin w Polsce, istnieje również baza danych obejmująca ponad sto tysięcy tzw. ‘zdjęć fitosocjologicznych’ zawierających informację o składzie gatunkowym zbiorowisk roślinnych. Wykorzystujące te dane udało nam się przygotować pierwszą mapę bogactwa gatunkowego roślin naczyniowych w Polsce. Opracowany materiał pozwala nam pokazać ‘gorące’ i ‘zimne’ punkty: obszary w Polsce, gdzie mamy największą i najmniejszą liczbę gatunków roślin. Dzięki mapie możemy pokazać zależności pomiędzy bogactwem gatunkowym roślin a warunkami środowiskowymi: klimatem, rzeźbą terenu i warunkami glebowymi. Mapa potwierdza również naszą zależność od roślin: sieć osadnicza rozwijała się w miejscach sprzyjających występowaniu dużej ich liczby, a wzorzec ten jest widoczny do dziś.
Dr n. med. Ewa Kempisty-Jeznach „Wpływ Doliny Krzemowej na ewolucję współczesnego człowieka”
Stres, zanieczyszczenie środowiska i lansowany nowy styl życia ma ogromny wpływ na nasze zdrowie, hormony i stan psychiczny człowieka. Czy te zmiany są dziedziczone? Jak epigenetyka wpłynie na nasze życie?
Prof. dr hab. n. med. Dariusz Kałka „Testosteron – zdrowie, seks i nowotwory”
Testosteron promuje i reguluje niezliczone procesy fizjologiczne na poziomie ogólnoustrojowym, tkankowym, komórkowym i molekularnym. Jego niedobór w surowicy krwi powoduje zazwyczaj zmniejszenie libido, zaburzenia erekcji, obniżony nastrój, obniżoną wytrzymałość oraz obniżoną masę mięśniową i kostną. Zbyt niski poziom testosteronu odpowiedzialny jest za rozwój hipogonadyzmu, którego częstość występowania w populacji ogólnej waha się od 2,1% do 12,8% wśród mężczyzn w średnim i starszym wieku. Jest on zespołem klinicznym mogącym wpływać niekorzystnie na działanie wielu układów. Za osiowe objawy hipogonadyzmu uważa się zaburzenia dotyczące sfery seksualnej. Jednak obraz kliniczny pacjenta z hipogonadyzmem jest często bardzo złożony i na zaburzenia te nakładają się zmiany fizyczne przeplatające się z zaburzeniami wegetatywnymi, kardiometabolicznymi i dysfunkcjami dotykającymi sfery emocji i nastroju. Mając na uwadze dane naukowe, które potwierdzają ważny i wielowymiarowy udział testosteronu w życiu mężczyzny, oznaczenie stężenia testosteronu może być pierwszym krokiem na drodze prowadzącej do dobrego zdrowia i dobrej jakości życia mężczyzn z chorobą nowotworową.
Dr hab. Prof. Jan Kotusz „Muzeum przyrodnicze w przestrzeni nauki, edukacji i kultury w epoce antropocenu”
Muzea przyrodnicze, dziedzictwo myśli naukowej minionych wieków, poszukują dla siebie współczesnej formuły funkcjonowania. Tradycyjna rola – gromadzenie i opracowywanie danych naukowych o świecie organicznym – nie przestała być aktualna. Rola ekspozycyjna również nie uległa wygaszeniu. Rozwój cywilizacji połączony z wielkim wymieraniem gatunków epoki antropocenu przeformułował jednak funkcje muzeów historii naturalnej, uwypuklając ich rolę w dokumentacji obrazu przyrody, która już odeszła lub wkrótce zniknie z naszej planety. Funkcja wystawiennicza przekształca się w oddziałującą na różne zmysły edukację o ewolucji, ekologii i miejscu człowieka w procesach przyrodniczych. Muzealnictwo tego typu stało się obiektem dociekań naukowych historyków, kulturoznawców i badaczy innych dyscyplin humanistycznych. W tych szerokich kontekstach stara się odnaleźć Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu Wrocławskiego -instytucja o wysokich ambicjach naukowych, a jednocześnie miejsce odbywania zajęć dydaktycznych studentów, edukacji dzieci i młodzieży szkolnej, spacerów polskich i zagranicznych turystów pragnących zapoznać się z treścią naszych wystaw i przestrzenią wypowiedzi dla świata sztuki.
Dr Bartosz Borczyk „Jak wielka idea wkraczała na scenę? Darwin, Wallace i Towarzystwo Linneuszowskie A.D. 1858”
Teoria Ewolucji na Drodze Doboru Naturalnego jest jednym z najważniejszych osiągnięć nowożytnej nauki. Za jej ojca uważa się Karola Darwina. Jednak jej pierwsza wersja została zaprezentowana w 1858 roku na spotkaniu Towarzystwa Linneuszowskiego w Londynie, a następnie opublikowana jako wspólny artykuł Alfreda Russella Wallace’a i Karola Darwina. Jak do tego doszło? Jaka była w tym rola sir Charlesa Lyella i Josepha Hookera? Czy rzeczywiście Darwin był pierwszy? Jakie było przyjęcie tej idei? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć podczas niedzielnego wykładu.
Dr Tomasz Skawiński „Wielka oksfordzka debata o ewolucji”
Darwinowska teoria ewolucji była rewolucyjna nie tylko z naukowego, lecz również społecznego punktu widzenia. W „O powstawaniu gatunków” Darwin nie dyskutował kwestii pochodzenia człowieka, jednak to właśnie tego dotyczyła znaczna część kontrowersji. „Zaatakowana” została jedna z największych świętości – pogląd o centralnym miejscu człowieka wśród istot żywych. Emocje rosły, aż w końcu znalazły swe ujście w czerwcu 1860 roku, podczas pierwszej publicznej dyskusji na temat teorii Darwina – wielkiej oksfordzkiej debaty o ewolucji.
Dr hab. inż. Magdalena Zagalska-Neubauer „Potencjał adaptacyjny gatunków w dobie kryzysu klimatycznego – fakty i perspektywy”
Transformację koncepcji postrzegania gatunków jako niezmiennych bytów do bytów, które zmieniają się w czasie, aby przetrwać w zmieniających się warunkach środowiskowych, zawdzięczamy Darwinowi. Każdy gatunek, czyli osobniki wchodzące do klasy organizmów zaklasyfikowanych jako gatunek, wykazuje wachlarz cech, z których każda ma pewną zmienność. Te różnice w obrębie cechy dają szansę przystosowania się do niestabilnych warunków panujących w środowisku. Są kluczowe dla rozmnażania się, a tym samym przetrwania gatunku. Oznacza to też, że przetrwają tylko najlepiej dostosowani, czyli te osobniki, które posiadają wariant cechy najlepiej sprawdzający się w danych warunkach środowiskowych. Adaptacja do środowiska – rozumiana jako proces, stan jak i cecha – zapewnia więc trwanie gatunków, a w szerszym kontekście utrzymanie bioróżnorodności w ekosystemach. Jak będą przebiegać kręte ścieżki ewolucji przez selekcję naturalną w dobie kryzysu klimatycznego i czy potencjał adaptacyjny gatunków pozwoli im przetrwać, jest trudne do przewidzenia. Zapraszam na tournée po adaptacjach i peregrynację w ostępach ewolucji!
