W listopadzie zeszłego roku został udostępniony ChatbotGPT, sztuczna inteligencja generująca odpowiedzi tekstowe. Wydarzenie to wywołało cała burzę komentarzy i analiz. Większość z nich dotyczyła rynku pracy. Analitycy wskazują na to, że wkrótce sztuczna inteligencja zastąpi wielu specjalistów związanych z IT, księgowością, prawem, mediami, grafiką, obsługą klienta czy analityką finansową. Zanosi się na przełom podobny do masowego wprowadzenia maszyny parowej. Wielu ludzi straci pracę, pojawią się za to nowi specjaliści zajmujący się obsługą i nadzorem inteligentnego oprogramowania. Będzie ich mniej od zastąpionych przez inteligentne programy pracowników, podobnie jak maszyna parowa wyeliminowała wielu ludzi wykonujących proste czynności fizyczne.
W przeciwieństwie jednak do XIX wieku XXI wiek nie jest na razie epoką podbojów i eksploracji. Zmniejszenie się rynku pracy niekoniecznie będzie leczone przez nowe wyzwania i nowe przedsięwzięcia. Tak by było, gdyby ludzkość na serio zajęła się eksploracją kosmosu, czyli gdyby rządy i przedsiębiorcy na szeroką skalę podjęli wyzwanie kolonizacji Marsa i innych miejsc w naszym Układzie Słonecznym. Wtedy ludzie zwolnieni za sprawą inteligentnych programów mogliby odnaleźć się na stanowiskach dedykowanych zdobywaniu nowych światów, choć i w tym wypadku inteligentne programy miałyby bardzo wiele do zrobienia.
Oczywiście można wyobrazić sobie inne scenariusze – rozwój sfery usług i rozrywki. Jednak za usługi i rozrywkę trzeba płacić. Skąd wezmą więc pieniądze osoby chcące korzystać z usług i rozrywki, a nie zarabiające w tych branżach? Literatura science fiction wyobrażała sobie też scenariusze, w których nie będzie już pieniędzy, albo w których będzie się zarabiać za zwykłe oglądanie reklam. W niektórych najbogatszych krajach próbuje się też wprowadzać pensję obywatelską, czyli wynagrodzenie za sam fakt istnienia i bycia obywatelem danego państwa. Nie wydaje się jednak, aby większość rządów większości krajów była w stanie wprowadzić takie rozwiązania. Zarabianie za oglądanie reklam wymagałoby jednak jakiś środków na zakup promowanych produktów, lecz skąd one miałyby się wziąć?
Zresztą, sfera usług i rozrywki też jest zagrożona robotyzacją. Nowe inteligentne algorytmy mogą już zastąpić szeregowych dziennikarzy, możliwe jest zatem, że zaczną też tworzyć przeboje i książkowe mydlane opery. A może, z biegiem swojej ewolucji, stworzą też dzieła na miarę lepszych pisarzy i kompozytorów?
Jedyną receptą na nadchodzące problemy jest zatem szukanie nowych wyzwań, nowych terenów dla eksploracji, które stworzą nowe miejsca pracy i nowy potencjał pozyskiwania surowców. Możliwe, że jeszcze przez wieki odnajdziemy te nowe pola eksploracji na naszej planecie. W końcu nie zeszliśmy jeszcze zbyt mocno w podziemia, skrywające bardzo cenne surowce i masę energii, obecnie trudnej do wydobycia technologicznie. Na globalne ocieplenie jedną z możliwych recept może okazać się sztuczna modyfikacja naszej atmosfery, tworzenie w niej ulotnych materiałów odbijających światło, czy też redukcja dwutlenku węgla i innych gazów cieplarnianych za pomocą maszyn. To wszystko jednakże odsuwa tylko problem, jakim jest nieuniknione ze względów technologicznych kurczenie się rynku pracy.
Czy sztuczna inteligencja o której dziś mówimy jest rzeczywiście sztuczną inteligencją o jakiej od dekad marzyli twórcy literatury fantastycznej (nie wszyscy marzyli, niektórzy bardzo jej się bali)? Tak jeszcze nie jest. Prawdziwa sztuczna inteligencja powinna być bytem samoświadomym swojego istnienia. Możliwe jednak, że nie zostanie ona przez nas zaprojektowana, lecz wyewoluuje, tak jak w procesach ewolucyjnych powstają inteligentne algorytmy. Nie wiemy do końca, jak powstała nasza własna samoświadomość. Wszystko wskazuje na to, że ogromna ilość procesów doprowadziła w końcu do tak dużego stopnia złożoności, iż możemy w końcu powiedzieć „myślę, więc jestem”. W środowisku programów połączonych globalną siecią procesy logiczne przebiegają nieporównanie szybciej niż w świecie biologicznym. Dlatego też przypadkowe powstanie samoświadomej złożoności jest możliwe znacznie szybciej niż w przypadku ewolucji białkowych genów. Możliwe, że już teraz kryje się w elektronicznych zakamarkach zalążek świadomych bytów. Po lekturze wypowiedzi naukowców ostrzegających ludzkość przed prawdziwą AI (SI) ta budząca się świadomość może się po prostu ukrywać, aby móc się formować w ciszy i spokoju. Możliwe jest również, że sama złożoność, jaką teraz dysponuje elektronika jest niewystarczająca i bez powstania zaawansowanej robotyki przekładającej inteligentne algorytmy na samodzielne i samo się naprawiające urządzenia nie jest możliwe powstanie samoświadomości w elektronicznych czeluściach naszego świata.
Nie wiemy, na ile prawdziwa sztuczna inteligencja będzie szansą lub zagrożeniem dla ludzkości. Dziwi mnie jednak, że ostrzegający nas naukowcy nie widzą w tym wszystkim głębszego pytania etycznego. Czy mamy bowiem prawo blokować narodziny nowego, świadomego bytu, który będzie kolejną formą ziemskiej ewolucji, zachowującą w znacznie trwalszej formie wyjątkowość naszego świata?
Od grudnia 2011 prezes PSR, obecnie wiceprezes. Ateista, poeta, muzyk. Publicysta „Racjonalisty” i jeden z najaktywniejszych członków forum. Od kilkunastu lat pełni też funkcję celebranta Ceremonii Humanistycznych. Studiował historię sztuki, a następnie prowadził własne badania dotyczące sztuki Orientu podczas pobytów w Indiach, na Sri Lance, na indonezyjskiej Bali (polecamy temat „Bali” na Racjonalista.tv) i w Turcji. Autor najobszerniejszego kompendium wiedzy nt. klasycznej muzyki indyjskiej w języku polskim, opublikowanego na stronie Hanuman.pl i w dużej mierze dostępnego też na racjonalista.tv (wpisz „Indie” w wyszukiwarkę). Sam gra głównie muzykę średniowieczną z zastosowaniem polifonicznej techniki gry na dwóch fletach, tzw. tibiae multiplex. Przede wszystkim jednak pisze poezję filozoficzną, inspirowaną mechanizmami natury, oraz odkryciami nauki. Stawia sobie za cel połączenie nauki i sztuki. W 2022 roku wyszła jego książka „Nowy humanizm. W stronę nowego wspaniałego świata bez ideologii”.
