24 listopada 2012 roku Przewodnicząca Oddziału Wrocławskiego PSR, Kaja Bryx, i Przewodniczący Stowarzyszenia Freidenker Barnim e.V., Norbert Weich, podpisali umowę o współpracy przy projekcie badawczym Wrocław (Breslau), europejska metropolia – kolebka ruchu bezwyznaniowego / wolnomyślicielskiego Niemiec.
Projekt badawczy, opracowany przez filozofa Heinza Klosa ze Stowarzyszenia Freidenker Barnim e.V., dotyczy historii gmin bezwyznaniowych, które wykształciły się z kościoła niemiecko-katolickiego w połowie XIX wieku we Wrocławiu i stamtąd rozprzestrzeniły się na inne ziemie niemieckie. Dzisiejsze niemieckie stowarzyszenia wolnomyślicielskie uważają się za kontynuatorów myśli wrocławskich dziewiętnastowiecznych filozofów, którzy przyczynili się do przekształcenia kościoła niemiecko-katolickiego w bezwyznaniowy. Kościół ten został rozwiązany przez Hitlera wkrótce po jego dojściu do władzy, a wszystkie należące do jego społeczności budynki zostały przekazane protestantom. Dziś pierwszą i najważniejszą świątynię bezwyznaniowców we Wrocławiu użytkują zielonoświątkowcy.
Projekt ten ma liczne cele. Z perspektywy kulturalno-historycznej chodzi przede wszystkim o zdobycie wiedzy na temat procesów i zależności społecznych, które doprowadziły do tego, że kościół niemiecko-katolicki, a następnie bezwyznaniowy, zrodził się właśnie we Wrocławiu i stamtąd rozprzestrzenił się na inne ziemie niemieckie. Ponadto zależy nam na stworzeniu precyzyjnego obrazu tego, jak działały parafie niemiecko-katolickie pod względem religijnym oraz jaki miały wpływ na życie publiczne we Wrocławiu – uwzględniając wzajemne oddziaływanie rady miasta, instytucji religijnych (katolików, protestantów i Żydów), jak również Uniwersytetu Wrocławskiego stanowiącego naukowe centrum stolicy Dolnego Śląska.
Celem w aspekcie kulturalno-politycznym jest wydanie dwujęzycznej broszury, stanowiącej podsumowanie zdobytej wiedzy, która będzie dostępna dla szerokiej publiczności, zarówno polskiej, jak i niemieckiej. Broszura ma zaprezentować wieloreligijny, wielokulturowy i wieloetniczny aspekt historii Wrocławia, ze szczególnym naciskiem na wkład społeczności bezwyznaniowej/wolnomyślicielskiej dla rozwoju miasta.
Realizacja tego projektu leży w interesie publicznym miasta Wrocławia, niemieckich organizacji bezwyznaniowych, wolnomyślicielskich i humanistycznych, polskich racjonalistów i wreszcie – zainteresowanych tym tematem obywateli niemieckich i polskich. Władze miasta Wrocławia będą miały okazję udowodnić, że traktują jego dziedzictwo kulturowe na równych zasadach oraz że tolerancja religijna i światopoglądowa to jedna z niezmiennych zasad wrocławskiej polityki. Stowarzyszenia bezwyznaniowe, wolnomyślicielskie i humanistyczne w Niemczech otrzymają informacje, które pozwolą im dogłębniej zrozumieć ich pochodzenie i które będą mogły włączyć do swojej pracy edukacyjnej. Przed polskimi racjonalistami we Wrocławiu otworzą się możliwości współkształtowania dziedzictwa kulturowego miasta, nawiązywania do humanistycznych i oświeceniowych tradycji niemieckich i wykorzystania ich do społecznego oddziaływania w mieście i w Europie.
W interesie publicznym leży również to, żeby niemieccy i polscy naukowcy pokazali, że pomimo różnych punktów wyjścia możliwa jest współpraca oraz że dziedzictwo historyczne nie jest niczyją własnością, lecz należy do wszystkich ludzi i musi być dla wszystkich dostępne. Broszura, która zwieńczy projekt, będzie stanowiła mały wkład we wspieranie działań miasta Wrocławia jako Europejskiej Stolicy Kultury 2016.
Osoby, które chciałyby pomóc w realizacji tego projektu, proszone są o kontakt pod adresem: kaja.bryx [at] psr.org.pl
