W dniach 12 – 15 września gościliśmy w Polsce wybitnego biologa i ateistę, profesora Jerry’ego Coyne’a.
Pierwotnie prof. Coyne zjawił się w naszym kraju po to, aby odwiedzić redaktorów Racjonalista.pl, Andrzeja i Małgorzatę Koraszewskich. Na szczęście zastanawiając się nad planem swojej wizyty zdecydował się dać dla polskiej publiczności wykłady w Warszawie i w Krakowie.Organizacją wykładów zajęło się Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów, Klub Sceptyków Polskich, oraz Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej. Ze strony KSP koordynatorem by Konrad Maj, ze strony PSR Kaja Bryx, Nina Sankari i Jacek Tabisz.
Na starcie o wizycie Jerry’ego Coyna do Faktów i Mitów, na Racjonalistę.pl i NaTemat napisał Jacek Tabisz, poinformowane zostały też wszystkie liczące się media. Szybko odezwało się TVN prosząc o wyłączność na materiał. Negocjacje z TVN były dość trudne, gdyż redaktorzy chcieli zaprosić prof. Coyne’a do swojego studia w Warszawie na poniedziałkowy „Dzień dobry TVN”, zaś wybitny uczony chciał w tym czasie zwiedzać Kraków i obóz zagłady w Oświęcimiu. Ostatecznie telewizja ugięła się i zrobiła materiał w Krakowie, za co ogromnie dziękujemy – http://dziendobry.tvn.pl/wideo.
Wszystkie spotkania z prof. Coyne’m zostały zarejestrowane, tym niemniej, wyprzedzając wspaniałe materiały filmowe, postaram się opowiedzieć pokrótce o przebiegu wizyty. Pociąg wiozący 12 września profesora do Warszawy z sielskiego zacisza Koraszewskich niestety się spóźnił, w związku z czym, trzeba było skrócić powitania i wycieczkę po stolicy. Obok aktywnych członków PSR Warszawa, Jana Reszki, Marka Łukaszewicza i Joanny Kownackiej, naszego gościa zabawiał sympatyk PSR z Krakowa, Zenon Kalafaticz, znany ze znakomitych reportaży filmowych na temat świeckości i ateizmu, publikowanych na racjonalista.pl. Ostatnim dziełem Zenka jest anglojęzyczny materiał z obchodów Rocznicy Śmierci Łyszczyńskiego zorganizowanych przez PSR Warszawa. Przed posiłkiem Nina Sankari opowiedziała gościowi o Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, będącym nie lada atrakcją dla Amerykanina z University of Chicago.
W godzinach 18:00 – 20:30 miał miejsce wykład prof. Jerry’ego Coyne’a „Dlaczego religia i nauka są nie do pogodzenia”, który odbył się w stylowym wnętrzu Kawiarnio – księgarni „Psyche” w budynku SWPS, w samym sercu warszawskiej Pragi. Wykład poprzedzili wstępem Konrad Maj i Jacek Tabisz, którzy później moderowali ożywioną dyskusję. Przybyła liczna publiczność, sądząc po ilości rozdanych ulotek PSR było koło 200 osób. Profesor poruszył na wykładzie tematy rzadko obecne w Polsce i ogromnie cenne dla racjonalistów. Jako wybitny naukowiec, otwartym tekstem, mówił, iż nie ma możliwości pogodzenia naukowych faktów z religijnymi mitami. Odniósł się też do amerykańskiego kreacjonizmu, zauważając, iż również w Polsce stanowi on niezauważany problem. Skrytykował jednakże również tak zwany „ewolucjonizm teistyczny”, modny wśród wykształconych katolików. Zwrócił uwagę, iż również on jest propagandowo promowanym na rzecz religii zniekształceniem prawdy na rzecz wierzeń. Prof. Coyne krytycznie odniósł się do tzw. „faitheistów”, „wierzateistów”, czyli ateistów uważających, że nie należy krytykować religii. Tłumaczenie plansz, wykładu i dyskusji na język polski zapewniło PSR. Wbrew obawom naszych kolegów z KSP, mimo bardzo kontrowersyjnej w Polsce tematyki, wykład i dyskusja miały spokojny przebieg, a na sali dominowali zwolennicy licznych artykułów i wystąpień filmowych profesora. Na koniec profesor zachęcał nas do otwartego i śmiałego ateizmu.
Ogromnie miłym akcentem na koniec była ogromna kolejka uczestników spotkania w celu zakupienia znakomitej książki Jerry’ego Coyne’a „Ewolucja jest faktem”, którą sprowadził do „Psyche” Konrad Maj. Książka nie jest obecnie łatwo dostępna w księgarniach, gdyż wyszła już ładne kilka lat temu. Po zakupie książki kolejka przechodziła do profesora Coyne’a, który dawał na niej swoją dedykację. Dowiedzieliśmy się, że w najbliższym czasie profesor ma zamiar opublikować książkę dotyczącą tego, dlaczego nauka i religia są nie do pogodzenia. Wszystko wskazuje na to, że w Polsce ten temat jest niezwykle ważny. Wielu polskich naukowców stara się bowiem godzić mity z faktami, czy to na potrzeby własnych, wdrukowanych w dzieciństwie wierzeń, czy też z uwagi na strategię mającą nie zniechęcać ludzi wierzących do nauki. Jerry Coyne uważa ową strategię za całkowicie błędną. Nie wyobraża sobie, aby większość osób rzeczywiście uzdolnionych i zaangażowanych w naukę mogła nadal uporczywie trzymać się religijnych mitów.
Następnego dnia te same tematy wróciły na spotkaniu z biologami na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. Spotkanie, które odbyło się z pewnym opóźnieniem, zawdzięczamy związanym z tym wydziałem członkom PSR Warszawa, a przede wszystkim profesorowi Pawłowi Golikowi. Obok Coyne’a mieliśmy zatem dwóch profesorów i grupkę studentów. Jeden profesor bronił roli religii chrześcijańskiej w rozwoju nauki, oraz popularnej na polskich uniwersytetach strategii braku krytyki wobec religii. Jerry Coyne wdał się zatem w gorącą polemikę, wspierany przez innych członków PSR – w tym Kaję Bryx z PSR Wrocław i Jacka Tabisza. Obok argumentów związanych z nauką, padały też argumenty z zakresu historii, kulturoznawstwa i religioznawstwa, sądzę więc, iż spotkanie było dla wszystkich inspirujące. Po debacie udaliśmy się na zwiedzanie Wydziału Biologii, po czym, niezrażeni deszczem za oknem, ruszyliśmy na zwiedzanie Warszawy.
Członkowie PSR Warszawa, Krzysztof Młynarczyk i Jarosław Szczepanik (przed chwilą debatujący jeszcze na tematy biologiczne) oprowadzili nas po głównych budynkach Uniwersytetu Warszawskiego, położonych przy pięknym Krakowskim Przedmieściu. Prof. Coyne z uporem odmawiał parasola i z zainteresowaniem podziwiał zabytki. Zobaczyliśmy też interesujący budynek Biblioteki Uniwersyteckiej, oraz Stare Miasto. Po czym, przez Nowe Miasto ruszyliśmy do getta warszawskiego, z którego pozostały głównie pomniki pamięci i nieliczne budynki w których urzędowali mordercy z SS. Prof. Coyne był żywo poruszony tymi pamiątkami ludobójstwa i skazanego na niepowodzenie powstania Żydów w Getcie. Ponura, deszczowa pogoda tym razem dopowiadała to, co malowało się przed naszymi oczami.
Po zobaczeniu Getta, wymagającym dość długiej wędrówki, Marek Łukaszewicz wziął profesora wraz z kolegami z PSR Warszawa na lunch. Po lunchu Jacek Kozik oprowadził naszego gościa po Muzeum Sztuki Współczesnej. Na koniec dnia odbyła się uroczysta kolacja, w której wzięło udział wielu członków i sympatyków PSR.
Nazajutrz rano prof. Jerry Coyne ruszył wraz z Kają Bryx do Krakowa. W pociągu miała miejsce długa dyskusja i możemy mieć nadzieję, że profesor wkrótce znów nas odwiedzi, zahaczając też o inne miasta oddziałowe PSR. Już wcześniej biologowie związani z PSR zapraszali prof. Coyne’a na wygłoszenie wykładów w pełnym sezonie akademickim.
Następnego dnia miał miejsce wykład prof. Coyna (nietłumaczony) Why evolution is true?, w ramach X zjazdu PSPS na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJw Krakowie. Spotkanie prowadził sympatyk PSR Wrocław, dr Borczyk, który jest też wybitnym znawcą kreacjonizmu, jego historii, odmian i metod dochodzenia do władzy. Przed salą wykładową znów pojawiły się książki profesora, licznie nabywane przez uczestników. Na spotkaniu było od 50 do 70 osób, niektóre przybyły aż z Czech! Większa część wykładu poświęcona była żelaznym dowodom na rzecz ewolucji, która zdaniem prof. Coyne’a jest po prostu faktem, równie niezbitym jak to, że choroby zakaźne powodują wirusy i bakterie, oraz jak to, że świat złożony jest z atomów. Na koniec wykładu prof. Jerry Coyne odniósł się krytycznie do religii, stwierdzając jasno i wyraźnie, iż jeszcze większym problemem niż kreacjonizm, ogromnie popularny w USA (ale też i w Polsce!) są religie jako takie. Kreacjonizm jest tylko jednym z licznych przykładów złego wpływu religii na ludzkość, a obok kreacjonizmu zdarzają się znacznie większe nieszczęścia wywołane wiarą religijną.
Po wykładzie miała miejsce krótka dyskusja, na której pojawił się między innymi temat bardziej filozoficznego rozumienia słowa „teoria”.
Dzięki pomocy członków PSR Łódź i PSR Wrocław, licznie przybyłych na spotkanie z Coyne’m w Krakowie, udało się przetransportować profesora i wszystkich chętnych po uczestnictwa w obu planowanych wykładach do położonego na Kazimierzu Klezmer Hause, gdzie prof. Coyne miał okazję zasmakować oryginalnej kuchni żydowskiej. Po drodze o Kazimierzu opowiadał nader ciekawie Mariusz Loszek, sympatyk PSR z Krakowa.
O 18.00 w krakowskim Punkcie Ka, załatwionym dzięki pomocy Grzegorza Brauna i Magdaleny Wójcik, odbyła się debata z profesorem pdt. „Twarzą w twarz z biologiem (r)ewolucjonistą”. Przybyło około 50 osób. Debatę prowadziła Kaja Bryx, zaś tłumaczył ją znakomicie Julian Jeliński, wrocławianin, publicysta i tłumacz na portalu racjonalista.pl, sympatyk PSR i znany tłumacz Sama Harrisa. Wszyscy byliśmy pod wrażeniem jego bezbłędnego tłumaczenia wielowątkowej debaty. Na początku debaty Kaja Bryx zadała istotne dla wszystkich pytania o historię ateizmu prof. Coyne, o jego zainteresowanie biologią i filozoficzne podstawy jego działań. W dalszej części debaty inni jej uczestnicy rozwijali te tematy. Atmosfera była ciepła i bardzo merytoryczna. Na koniec pożegnaliśmy się z profesorem, który nazajutrz zaplanował, wyżej wspomniany, wywiad z TVN i wyjazd do Auschwitz. Na ostatni dzień jego wizyty zdobyliśmy bilety na Wawel. Na naszym egzemplarzu „Ewolucja jest faktem” prof. Coyne narysował kota, co ucieszyło nas ogromnie, gdyż jest on jednym z najbardziej zagorzałych kociarzy, jakich mieliśmy okazję poznać. Jeszcze u Koraszewskich pisał Coyne znakomite artykuły, liczymy na to, że zaznajomienie się z sytuacją racjonalizmu i ateizmu w Polsce da profesorowi dobrą inspirację do kolejnych wystąpień w anglosaskich mediach, z uwzględnieniem problemów, jakie racjonalność i nauka ma w krajach o silnych katolickich wpływach na kulturę i rozwój.
Wszystkim osobom zaangażowanym w wizytę Jerry’ego Coyne’a gorąco dziękuję. Nie wymieniłem wszystkich osób, które odegrały podczas organizacji wizyty ważną rolę. Ich imiona na pewno zostaną uwzględnione w relacjach innych osób, których z pewnością nie zabraknie. Szczególne podziękowania należą się profesorowi biologii, który umożliwił spotkanie Coyna z młodymi biologami, jak i pozostałym tłumaczom wystąpień Coyna, jak i jego multimedialnych prezentacji – Krzysztofowi Młynarczykowi i Zbigniewowi Szczęsnemu.
Od grudnia 2011 prezes PSR, obecnie wiceprezes. Ateista, poeta, muzyk. Publicysta „Racjonalisty” i jeden z najaktywniejszych członków forum. Od kilkunastu lat pełni też funkcję celebranta Ceremonii Humanistycznych. Studiował historię sztuki, a następnie prowadził własne badania dotyczące sztuki Orientu podczas pobytów w Indiach, na Sri Lance, na indonezyjskiej Bali (polecamy temat „Bali” na Racjonalista.tv) i w Turcji. Autor najobszerniejszego kompendium wiedzy nt. klasycznej muzyki indyjskiej w języku polskim, opublikowanego na stronie Hanuman.pl i w dużej mierze dostępnego też na racjonalista.tv (wpisz „Indie” w wyszukiwarkę). Sam gra głównie muzykę średniowieczną z zastosowaniem polifonicznej techniki gry na dwóch fletach, tzw. tibiae multiplex. Przede wszystkim jednak pisze poezję filozoficzną, inspirowaną mechanizmami natury, oraz odkryciami nauki. Stawia sobie za cel połączenie nauki i sztuki. W 2022 roku wyszła jego książka „Nowy humanizm. W stronę nowego wspaniałego świata bez ideologii”.
